16. New York aan het water

Toen Henry Hudson en zijn bemanning voor het eerst hun schip De Halve Maen aanmeerden op de zuidpunt van het schiereiland Manna Hata, trof hen misschien een vage gelijkenis met de ligging van Amsterdam, de zetel van de Oost-Indische Compagnie, die hen deze kant had uitgestuurd om een snelle doorgang naar Azië te vinden. Ze waren door een smalle geul gevaren tussen twee eilanden door en via een wijder wordende baai hadden ze een natuurlijke haven gevonden, op de plaats waar de latere vestiging ontstond. Deze doorgang herinnerde mogelijke aan de vaarroute via Waddenzee en Zuiderzee naar Amsterdam. Vanuit dit perspectief is de naam Nieuw Amsterdam  voor de kolonie dan ook niet vreemd. 

                                                                                                                                                                             Bron

Waterrijk Nieuw Nederland

De Hudson ten Noorden van de stad,
door Hudson Noordrivier genoemd

Hoewel het ook wel Nieuw Nederland genoemd werd. Het grondgebied van New York heeft meer kenmerken met Nederland gemeen. Wie goed naar de kaart kijkt ziet een soort delta waar rivieren en zeearmen in elkaar overgaan en het vasteland omspoelen. 
Veel rivieren worden hier kill genoemd, een oud-Nederlands woord voor rivier of sgtroom, zoals in Schuylkill of Wall Kill. Wij kennen nog de Dordse Kil. Een belangrijk verschil  daarbij is dat is dat het gebied (net) niet onder de zeespiegel ligt. Van die kant is er geen gevaar, wel van hurricanes die massa’s water het land kunnen opstuwen of van de noordoostelijke stormen. Dit bleek nog onlangs in 2012 met de orkaan Sandy.



Zeedelta

Bron: De vijf wijken van New York, een wateerrijk gebied.
R: Long Island met daarboven de Long Island Sound.
L: de staat New Jersey

Manhattan wordt omgeven door drie rivieren. Aan de Westkant stroomt uit het Noorden de Hudson, de rivier die zijn naamgever Henry aanzag voor een zeearm. Oostelijk van Manhattan stroomt de East River, die uitloopt in de Long Island Sound, een zeearm tussen de gelijknamige landtong en de staat Connecticut. Eigenlijk is de East River een verbinding van twee zeearmen. De zee omspoelt dus min of meer delen van de stad. De Harlem River tenslotte is een stuk smaller, het een zijtak van de Hudson en de scheiding tussen Harlem en de Bronx. Hij mond wel uit in de East River. Over deze smallere rivier zijn de meeste bruggen, over de East River zijn er een vier, over de Hudson maar één: de majestueuze George Washington Bridge. Er zijn enkele grote tunnels voor autoverkeer

De Hudson stroomt voorbij de Cloisters

onder de Hudson en de East River, waaronder de Holland Tunnel. Dan is er nog de grote Verrazzanobrug uit 1966 tussen Staten Island en Brooklyn over the Narrows tussen de Upper Bay aan de Hudsonzijde en de Lower Bay aan de Oceaankant. 
                                                                                 







Havenmonumenten
De baaien en rivieren worden druk bevaren door ferry- en rondvaartboten, weinig door grote zeeschepen. Er is dan ook nauwelijks nog een grote zeehaven in deze baaien. In 1971 meerden nog grote passagiersschepen aan bij de pieren van de Hudson. Ik leverde er een koffer af met boeken en kleren die met mijn studiematen van Notre Dame de overtocht zou maken op het vlaggenschip de Rotterdam van de Holland Amerikalijn, tijdens haar laatste oversteek. Het tijdperk van de grote intercontinentale passagiersschepen was voorbij en mijn koffer was daarbij! In 2000 zag ik een vliegdekschip langs dezelfde kades, maar dat was een museumschip. Er liggen nog twee monumentale zeilschepen uit het begin van de

Havenkade met historische zeilschepen

20e eeuw voor anker op de kade bij South Street, waaronder de Peking, maar er is verder geen activiteit, behalve als locatie voor bruidsreportgages. De haven van New York ligt een stuk verderop, langs de kust van New Jersey. Het is nog steeds een grote en belangrijke haven, al heeft het zijn koppositie in de wereld al lang verloren, onder andere aan Rotterdam.
                                                          
Verlopen activiteit

Oude Hudson pieren maken ruimte voor recreatie

Als je nu de wateren bij de monding van de Hudson beziet, kun je mijmeren over wat eens

was en nu voorbij is: de schepen die handelswaar aanvoerden en de basis legden voor de zakencentra, de banken en de financiële wereld die New York groot maakten, totdat andere vervoersmiddelen die functie overnamen en de digitale “transporten” deze zelfs totaal onzichtbaar maakten. De oorlogsschepen die manschappen en materieel verplaatsten voor de verschillende oorlogen, op het eigen continent maar ook daarbuiten, en strijders weer thuis brachten  behoren tot het verleden. De passagiersschepen die grondstoffen en  arbeiders aanvoerden voor de maakindustrie die intussen ook verloren ging, en de miljoenen immigranten die vanuit het havenbekken uitzwermden over de stad en het hele land: zij stromen nog steeds toe, maar langs andere wegen en procedures. Denk daarbij

De East River kent geen drukte meer.

aan alle drukte op de kades, waar je nu alleen nog toeristen vindt, en mensen die even ontspanning zoeken tussen het werk en de hectiek van het drukke stadsdeel. De  havenpieren zijn verlaten, ze hebben geen functie meer of zoeken naar een nieuwe bestemming. Een enkele jachthaven blijft nog over. De rommelige bedrijvigheid die ik in 1971 nog meemaakte aan de East River nabij de Manhattan Bridge heeft plaatsgemaakt voor verlaten panden en kaalslag. De echte drukte is naar binnengezogen, de  kantoren in, de metrohaltes, de verkeersaders en de restaurants. Het havenfront van Brooklyn biedt hetzelfde beeld, en verandert in een fraaie wandelpromenade met zicht op de skyline. 
De droom die blijft.

Gerestaureerde panden van Schermerhorn Row

Signaleren

Bron: Wateroverlast in New York na orkaan Sandy

En te midden van dit alles torent het  Vrijheidsbeeld als een wenkende dame boven het

water. Zij heeft haar roep en aantrekkingskracht een beetje verloren, zij staat daar eenzaam toe te zien op de stroom passagiers op de ferry’s die zich naar werk, huis of attractie verplaatsen, maar nieuwkomers heeft zij niet meer te verwelkomen. Toch houdt zij de droom van de vrijheid gaande. Misschien is haar functie ook te waken, zoals een vuurtoren die een baken is in onrustige wateren of  onheil en stormen ziet aankomen.  Want van die kant is er zeker dreiging te verwachting, zoals de orkaan Sandy in 2012 duidelijk maakte. Twee grote rampen in bijna één decennium: bedreiging vanuit de lucht, van vijandige terroristen, en vanaf de zee, van dreigende natuurkrachten. Veel mensen moesten evacueren voor de vloed van het water, metrostations sloten, publieke functies en gebouwen werden tijdelijke onbruikbaar. Net als in New Orleans in 2005 had de stad geen of weinig veiligheidsvoorzieningen getroffen
. 
Waakzaamheid en zorg

Bron: Ontwerp van Arcadis voor stormvloedkering bij de
Verrazzano brug tussen Staten Island en  Brooklyn

Publieke armoede…privé rijkdom, herhalen we nog maar eens een keer. In de metro hangen inmiddels mededelingen dat er gewerkt wordt om overstroming van de metro in de toekomst tegen te gaan. We treffen een prachtige kaart aan in een bibliotheek op Brooklyn waarop te zien is welke delen van de stad meer of minder risico lopen bij noordooster stormen of  tropische orkanen vanuit het Zuiden. In het Arabisch weliswaar…maar ik neem aan dat die folder ook in andere talen beschikbaar is. Nederlandse ondernemingen staan te dringen om hun kennis en ervaring op dit gebied beschikbaar te stellen, Arcadis heeft een stormvloedkering ontworpen, Nederlandse ingenieurs werken al samen met stedelijke planners. Nu, drie maanden later, is bekend dat Arcadis een belangrijke opdracht heeft binnengehaald. Ze mogen een plan maken om het water buiten de stad te houden. Een mooi succes. 

Besluit
New York en Nederland, ze hebben veel met elkaar gemeen op het gebied van leefomgeving met veel water, hun aanleg voor handel en zakendoen, het vermogen om vele culturen met elkaar te verbinden tot een smeltkroes en uiteindelijk ook hun voorliefde voor vrijheid en tolerantie. Er is veel dat ons bindt, al is dat voor de doorsnee New Yorker in het dagelijkse doen en laten veel minder relevant of herkenbaar, dan voor de Nederlander die zich bewust is van het collectieve verleden. New York blijft  boeien.  New York New York … houdt  een droom in stand. En  “Our Lady of Freedom”  helpt daarbij.
Ons vertrek op donderdag 2 oktober is ruim een uur vertraagd, het is inmiddels al vrijdag geworden als we opstijgen. Geen weidse vergezichten, we vliegen de donkere nacht in over de oceaan naar het oosten. Heel anders dan in 2000, toen we vanuit Washington in de avondschemer langs de skyline van Manhattan scheerden. Een spectaculaire aanblik, we koesteren het beeld in onze herinnering. 

Well, I shuffled through the city on the 4th of July
I had a firecracker waiting to blow
Breakin' like a rocket who makin' its way
To the cities of Mexico
Lived in an apartment out on Avenue-A
I had a tar-hut on the corner of 10th
Had myself a lover who was finer than gold
But I've broken up and busted up since

And love don't play any games with me
Anymore like she did before
The world won't wait, so I better shake
That thing right out there through the door
Hell, I still love you, New York

Found myself a picture that would fit in the folds
Of my wallet and it stayed pretty good
Still amazed I didn't lose it on the roof of the place
When I was drunk and I was thinking of you
Every day the children they were singing their tune
Out on the streets and you could hear from inside
Used to take the subway up to Houston and 3rd
I would wait for you and I'd try to hide

And love won't play any games with you
Anymore if you don't want 'em to
The world won't wait and I watched you shake
But honey, I don't blame you
Hell, I still love you, New York
Hell, I still love you, New York
New York

I remember Christmas in the blistering cold
In a Church on the upper west side
Babe, I stood there singing, I was holding your arm
You were holding my trust like a child
Found a lot of trouble out on Avenue-B
But I tried to keep the overhead low
Farewell to the city and the love of my life
At least we left before we had to go

And love won't play any games with you
Anymore if you don't want 'em to
So we better shake this old thing out the door
I'll always be thinkin' of you
I'll always love you though New York
I'll always love you though New York
I'll always love you though New York
I'll always love you though New York
New York, New York

Ryan Adams in : New York New York