7. Pleinen en parken

Bron

Is de metro de levensader van New York, de bloedvaten van Manhattan zijn Broadway en de 12 Avenues. Broadway is de langste en begint op de zuidpunt van Manhattan,  Bowling Green.  De route volgt die het oude jaagpad van de Indianen verloopt diagonaal, in tegenstelling tot de Avenues die rechte lijnen volgen en haaks staan op de kruisende straten. Langs Broadway komen we een aantal pleinen en  kleine parken tegen. Je kunt ze de longen van de stad noemen. Dat Manhattan behalve Central Park toe kan met relatief weinig groen, komt misschien omdat het eiland op zijn hoogst twee mijl breed is en het water van East en Hudson River overal nabij is.

      
Life Line

The High Line is het jongste en bijzonderste park van New York. Het is eigenlijk meer een stadstuin op en langs een voormalig spoorlijn tracé. Deze verhoogde goederenspoorlijn zorgde voor aan- en afvoer in het Meatpacking District, een buurt van slachthuizen en vleesverwerkende bedrijven parallel aan de Hudson, en werd ook wel de Life Line van de stad genoemd. De lijn raakte in onbruik in de jaren zestig, roestte en verwilderde door struikgewas en planten. Tijd dus om de boel af te breken en plaats in te ruimen voor projectontwikkeling. Maar buurtbewoners die de rust en de vegetatie van deze bijzondere plek wisten te waarderen, kwamen tegen de plannen in opspraak. 

Uitbreiding van de High Line

Ze kregen uiteindelijk van de gemeente gedaan dat ze mee konden doen aan de transformatie van de lijn tot een heus park “op niveau”. Er is zo een mooie flaneerboulevard ontstaan met mooie zichtlijnen naar de stad en de Hudson, kijkjes in zijstraten en binnenterreinen, hier en daar ook in panden. De vegetatie is versterkt en er zijn waterpartijen en lounge plekken .gecreëerd. Er is ook een mini openlucht theater en een koffie- en lunchplek. Soms loopt het tracé dwars door

een hal. Op enkele plaatsen zijn nieuwe gebouwen verrezen, soms ook over de lijn heen. Wij stappen op in de omgeving van Penn Station, tot voor kort het beginpunt, en volgen de route tot het eindpunt bij de Gansevoort Street. De gelijknamige markthal biedt onderdak aan biologische producten. Dit deel beslaat ongeveer twintig straatblokken. Er wordt nog gewerkt aan de verlenging van het parkgedeelte direct langs de rivier. 

Ontspanning

Doorkijk naar de Hudson

Het is heel bijzonder om hier onze verkenning van New York, samen met Anne, te beginnen. Niet het stereotype beeld van de stad, wel hip en artistiek en volop in beweging in dit historische stadsdeel.

Vintage koffietent, met filterkoffie

Lekker spetteren

Nannies en bussinessmen

Municipial Building

City Hall Park met Newspaper Row

City Hall Park is bijzonder populair. Ambtenaren, brandweerlieden, financieel specialisten en kinderverzorgsters met kroost brengen er de lunchpauze door. Het is eigenlijk de tuin van City Hall, een bescheiden neoklassiek bestuurspaleis. Bill de Blasio heeft op de trappen van het bordes in  die tuin op 1 januari in ijzige kou zijn ambtseed afgelegd. Het hart is een spetterende fontein, waar kinderen steeds het water willen voelen. Je wordt er door wolkenkrabbers omringd, van  zeer oude en klassiek tot ultramoderne glas-en staalconstructies. Maar de bomen en het groen vormen samen met een paar kunstwerken het echte decor. Langs de rand een hoeveelheid stalletjes met eetwaren waaronder walmende kramen met hotdogs en hamburgers. Op de laatste middag gebruik ik er op de valreep een hotdog, de enige keer dat ik fast food nuttig. Het hoort een beetje bij de cultuur hier. Hoewel de verkeerstromen rondom het plein hectisch zijn en alle hoofdaders verstopt lijken, heeft het parkje een intimiteit waardoor je weinig merkt van de drukte.

                                                                                                      

Ontmoetingsplek voor iedereen

Homo emancipatie monument 

Washington Square Park ligt een paar mijl noordelijker, en niet direct aan Broadway. Vanuit diverse hoeken lopen lanen met bankjes naar een reusachtige fontein. Aan het eind van de werkdag genieten ouders en kinderen van het spetterende water, zoeken jongens en meisjes elkaar op, of jongens jongens en meisjes meisjes…Het Gay Liberation monument is vlakbij in Christopher Street. Managers proberen te ontspannen met  jongleerstokjes of op de hoge één wieler. Een enkeling werkt nog even door op de laptop. Een bandje speelt vrolijke muziek onder de ereboog voor George Washington, hier opgericht een eeuw na de onafhankelijkheid, mogelijk als een pendant voor het Vrijheidsbeeld. Fifth Avenue begint bij de “Arc de George”. De andere kant, Thompson Street geeft  zicht op de nieuwe Freedom Tower, die officieel One World Trade Center heet, afgekort 1WTC. Hij geeft de stad een nieuw icoon, dat op veel plekken zichtbaar is. Tot het midden van de 19e eeuw werden op het plein veroordeelden opgehangen aan een boom. We hebben niet opgezocht aan welke boom, het spel van de vrijheid is er nu te frivool voor.

Washington Square Park met fontein

Fog's rollin' in off the East River bank

Like a shroud it covers Bleeker Street

Fills the alleys where men sleep

Lies the shepherd from the sheep

Voices leaking from a sad cafe

Smiling faces try to understand

I saw a shadow touch a shadow's hand

On Bleeker Street

A poet reads his crooked rhyme

Holy, holy is his sacrament

Thirty dollars pays your rent

On Bleeker Street

I head a church bell softly chime

In a melody sustainin'

It's a long road to Cainan

On Bleeker Street                                            

Simon and Garfunkel in:  Bleeker Street

Vergelijk de recente film Inside Llewin Davids 
van Ethan Coen

Hip cool en Hari Rama

Union Square Park is een belangrijk metro knooppunt, waar een voortdurende stroom mensen uit de grond opborrelt. Het is ook een belangrijk knooppunt van straten en Avenus, en om die reden werd het vroeg in de 19e eeuw Union Square genoemd. Er is in het parkgedeelte en de aangrenzende Fifth Avenue dagelijkse een Greenmarket. Vrijdagmiddag na het werk en met een warme zon is het loei druk. Een Hare Krishna groep spreidt wat rust uit met zijn kalmerende mantra. Maar er is ook een ambulance om iemand af te voeren voor wie het teveel werd. De stenen schaakborden zijn druk bezet; in 1971 stonden ze nog op Washington

Square. Rappers  vertonen hun kunst en een grote groep ouders en kinderen doen aan ritmische gymnastiek. Ben is hier in afwachting van ons begonnen aan zijn fotoproject “New Yorkers in beeld”. Hij schiet er mooie plaatjes. Op de drukke Madison Avenue  staat een beeld van Monsieur Jacques, ook bekend van de ingang bij het Kröller Müller museum,  met zijn neus in de wind, alsof al die drukte hem niet deert. Het plein ademt een sfeer van vrijheid, misschien geholpen door het beeld van

markies de Lafayette die de Amerikanen hielp in hun vrijheidsoorlog, en is gemaakt door dezelfde kunstenaar als het Vrijheidsbeeld. Er staat ook een ruiterstandbeeld van George Washington. Zo ontstaat een soort lint van vrijheidsmonumenten. Aan dit plein had Andy Warhol vanaf de jaren zestig zijn Factory waar hij zijn popart kunstwerken maakte. De Village sfeer proef  je aan de Whole Foods supermarkt met gezondheidsproducten. De trend van biologisch voedsel en duurzame producten is in sommige buurten goed merkbaar. 



Alcohol in the City

Union Square Park

We willen een biertje drinken op een terrasje, maar er  is geen bediening, we vragen aan een voorbijganger, maar krijgen als antwoord : ”It is not done in New York to drink alcohol in public.” Is dit nieuw? Een gevolg van het beleid om verloedering en verslaving tegen te gaan? Wie zien inderdaad nergens lege blikjes of flesjes op straat en ook niemand die drank bij zich heeft. Google antwoordt dat burgemeester  Koch in 1979 de regel heeft ingevoerd. Ook mogen jongeren onder 21 jaar niet publiekelijk alcohol drinken, kopen of in bezit hebben. Kom er in Nederland eens om. We drinken nu een biertje in het beroemde Union Square café, in de zijstraat, bekend om zijn vriendelijke klant bejegening, maar toch niet zo gastvrij dat Ben een warme stoelkruk mag verwisselen voor een frisser exemplaar. We doen het ermee.

                                                                                                          

Bohemiens en artiesten

 White Horse Tavern

De straten westelijk van deze pleinen vormden het kloppende hart van New York tijdens de jaren 50 en 60, tijdens de hoogtijdagen van creatieve energie in de Village en Chelsea. Schrijvers Jac Kerouac, Norman Mailer , John Steinbeck en James Baldwin, schilders Willem de Kooning en Jackson Pollock, zangers Bob Dylan en Leonard Cohen troffen elkaar hier in de White Horse Tavern, het enige gebouw op Manhattan dat nog een houten gevel heeft. Het Chelsea Hotel is beroemd om zijn bohemien  clientèle, vele gasten blijven er zelfs langere tijd wonen en beschouwen het als een privé galerie voor hun kunstwerken. De wijken puilen trouwens uit van kunsthandels en modeateliers. Het echte modekwartier ligt een paar straten noordelijker. We zwerven de eerste dag met Anne uitgebreid door de knusse straatjes en je kunt je hier ook in Parijs of Londen wanen. Maar dit is òòk New York, zij het niet van de wolkenkrabbers, theaters en luxe warenhuizen. Het New York gevoel bekruipt je pas als je dat los kunt zien van wolkenkrabbers en luxe winkels.

Hondenbaasjes en hamburgers

Madison Square Park is het volgende plein. Veel minder hectisch, een walhalla voor hondenbezitters. Veel mensen laten hier hun troeteldieren uit – New Yorkers hebben veel honden, meestal kleintjes, maar grote exemplaren komen ook voor. Er is een omheinde ruimte waar de honden elkaar kunnen ontmoeten en spelen, ravotten en de baasjes hun verhalen aan elkaar kwijt kunnen. Ik kom zulke plekken vaker tegen.

Opvallend: ik zie een jonge vrouw die de uitwerpselen met plastic handschoenen in een zakje opraapt, thuis nog nooit gezien. Overtredingen worden scherp beboet. Er is een mooi terras rondom een soort van poffertjeskraam, maar het is nog gesloten vanwege het vroege uur. Jammer dat ik hier niet kan ontbijten – ik ben vroeg alleen op  pad gegaan. Ik kan wel een hamburger eten bij een standje, maar dat vind ik nu weer te vroeg, jammer dat ik niet beter opgelet hebt. Het blijkt later dat ik er een ShackBurger had kunnen eten, lees ik een paar dagen later –inmiddels thuis- in de Volkskrant. Dat is een kwaliteitshamburger van gezond vlees, begonnen door ene Danny Meyer, wiens nieuwe imperium in wording de keten van de Big Mac misschien wel ooit zal overvleugelen. In 1971 raakte ik met Big Macs vertrouwd, kort voordat ze in Europa als nieuwigheid de markt veroverden.



Met goud gedekt...

"gouden torens" Madison Square Park

Flatiron - Strijkijzer
oudste wolkenkrabber

De grote attractie waarvoor ik hier kom is het Flatiron Building, een vroege en daarom nog niet erg hoge wolkenkrabber, driehoekig van vorm met één heel scherpe hoek. Een prachtig gebouw met veel detaillering, klassieke uitstraling en licht golvende gevels. Aan de oostkant van het plein zijn nog drie klassiekers te bewonderen,  met een beeld, een gouden puntdak  of een vaasdecoratie in top. Gouden koepeltjes en piramiden zijn hier in trek, vanaf de Brooklyn Bridge zie je een soort “gouden driehoek”. Er huizen grote verzekeringsmaatschappijen. In het park is momenteel een expositie van beeldende kunst van Tony Cragg, Walks of life. De goudkleurige beelden harmoniëren met de vergulde daken.

                                                                                                     

Exclusieve tuin

Dichtbij ligt Gramercy Park, dat ik ken uit Rutherford’s roman over New York, een omsloten tuin tussen prachtige stadspaleizen, waarvan de bewoners nog steeds exclusieve toegang toe hebben. Lexington Avenue begint aan de Noordzijde en biedt een mooi gezicht op Chrysler Building. Het beeld op het plein is van Shakespeare acteur Edwin Booth, wiens broer president  Lincoln vermoordde.

                                                                                                       

Van East River tot Hudson

Ik loop op de voorlaatste dag in mijn eentje de 23e Straat af van East River naar de Hudson en zie daarmee New York een beetje wakker worden, naar het werk gaan, de hond uitlaten, kinderen naar school brengen. Er zijn veel schoolbussen op straat. Jammer dat het wat miezerig is. Ik maak ook een uitstapje langs Peter Stuyvesant Square. Er staat een mooi beeld van hem, gemaakt door Gertrude Vanderbilt  Whitney, de oprichtster van het Whitney Museum for American Art. Het pleintje ligt er rustig bij, als een Hollandse bloementuin, een

Peter Stuyvesant Square

man met zijn gezicht verborgen in een rode capuchon zet mogelijk een spuit in zijn pols, of probeert te slapen… East River biedt mistig uitzicht op de overkant, de wijk Williamsburg in Brooklyn, een hippe wijk in opkomst. Mijn ontbijt geniet ik in een Chinees cafetaria, wat louche en zonder mensroom. Het eten smaakt, maar ik raak uitgegeten op scrambled eggs, het is de laatste keer. Ik maak mijn wandeling af dwars door Chelsea, langs galeries en het beroemde bohemien hotel, langs mooie appartementsgebouwen, enigszins in de stijl van de Amsterdamse School. Bij de Chelsea Piers kijk ik uit over de Hudson, met het zicht op New Jersey, de draaimolen heeft er nog geen klanten. Voor ik de metro terug neem, passeer ik nogmaals de High Line. Het Chelsea Art Museum moet maar wachten op een volgende keer. Het Chelsea Hotel ligt er schitterend bij en lijkt nog lang niet ontruimd, ondanks berichten dat men af wil van excentriekelingen die er al heel lang wonen.

                                                                                                              

I remember you well in the Chelsea Hotel,

you were talking so brave and so sweet,

giving me head on the unmade bed,

while the limousines wait in the street.

Those were the reasons and that was New York,

we were running for the money and the flesh.

And that was called love for the workers in song

probably still is for those of them left.

Ah but you got away, didn't you babe,

you just turned your back on the crowd,

you got away, I never once heard you say,

I need you, I don't need you,

I need you, I don't need you

and all of that jiving around.

I remember you well in the Chelsea Hotel

you were famous, your heart was a legend….

Leonard Cohen in: Chelsea Hotel




Op adem komen

Promenade in Bryant Park langs 42nd Street

Bryant Park ligt een stuk noordelijker in het dicht en hoog bebouwde Midtown, in de schaduw van eerbiedwaardige reuzen als Empire State, Chrysler en Rockefeller Center. Dit is een echt park, zeg maar de tuin van de Public Library, een enorme kennistempel in bijpassende klassieke stijl. Het park heeft een intieme sfeer onder bomen en pergola’s, er zijn vaak concerten en literaire bijeenkomsten in openlucht, het wordt omsloten door hoge kantoren en woontorens waaronder het chique zwarte Radiator Building. Naar horen zeggen woont Arnon Grunberg in de omgeving, waarlijk geen slechte plek voor een kennistycoon als deze columnist en romancier die ik erg waardeer. Wij hebben het plein ontdekt toen we in 2000 Anne bezochten en logeerden in een hotel een paar blokken verderop aan Sixth Avenue. Je kunt het park wel beschouwen als de ademruimte van Times Square  bijna om de hoek. 
                                                                                                           
"Centrum van de wereld"
Het beroemdste en drukste plein van The City wordt door de 42e Straat, Broadway en 
7th Avenue gemodelleerd  tot twee taartpunten tegenover elkaar. De renovatie en verbouwing tot begaanbaar voetgangersgebied is er nog niet voltooid en dus is het  er nog een heksenketel.Iedereen lijkt hier te willen zijn, om zittend op grote tribunes te staren naar andere bezoekers, venters en kunstenmakers De commercials lekken kleurrijk en spetterend langs de gevels, en onverstoorbaar staat een Ierse legeraalmoezenier in veldtenue op zijn sokkel tegen een Keltisch kruis de mensenmassa gade te slaan, zou hij

denken : “Geef mij maar mijn Spaanse oorlog” waar hij rond 1900 diende? We hebben op het plein met Ben afgesproken bij TKTS, zijn door de drukte aan de late kant, we zien hem staan in de verte, hij loopt een andere kant uit, ik probeer me door de menigte te persen, en raak blijkbaar iemand met mijn rugzak. De man komt me achterna als ik Ben heb bereikt en begint te dreigen “Don’t do that again hè?” Een grote zwarte man, een ordebewaker bij de rijen TKTS-klanten, staat met gebalde vuist voor me, dreigt me de volgende keer tot gort te slaan. Ik bied meerdere keren excuses aan,  waarna hij eindelijk kalmeert. Ik denk dat hij zich in zijn eer aangetast voelt. Ik ken geen moment van angst, het is de enige keer dat ik me onaardig bejegend voel. New Yorkers zijn eigenlijk heel aardig. Later bedenk ik, als we berichten horen over hard politieoptreden tegen zwarte Amerikanen: zou deze aanvaring toch een raciale ondertoon kunnen hebben, voelt hij zich aangevallen en gekleineerd door een blanke? Misschien vergezocht, maar uit te sluiten is het niet.

Het ei van Columbus 

We eindigen langs Broadway op Columbus Circle, het laatste plein en de westelijke toegang tot Central Park. Bij de ingang naar het park wordt de Circle gedomineerd door het

Oud en nieuw op hoek van
60st St en Columbus Circle

Maine Monument dat een historische zeeslag herdenkt. Bij mijn vorige bezoeken was het plein te herkennen aan een witte gevel en loggia met een ranke boogconstructie, met arabesken op de wand; het gaf het gebouw een Arabische uitstraling. Dat is nu blijkbaar aan renovatie toe en gaat schuil achter steigers met doek. Op een hoge zuil staat Columbus nog steeds de wereld te verkennen. Hij staat er eenzaam tussen enorme nieuwe wolkenkrabbers van het Time Warner Center en het Museum of Arts & Design. Ze steken voor boven hem uit en verklaren hem nietig.

Eveneens op een zuil staat bepaald niet nietig een wereldbol waar je dwars doorheen kijkt naar de achterkant van sommige continenten. Onthullend is hoeveel oppervlakte uit oceaan bestaat en hoe weinig uit land, als tenminste de schaal klopt. Bij mij komt de vergelijking op met het ei van Columbus.

De nieuwe wereld op Columbus Circle:
Time Warner, Design Museum en World Globe

Zaterdagmiddag rond zes uur kopen we bij Kaiser een salade en een toetje om die aan de vijver op de Circle onder Columbus op te eten. Een paar dagen later zijn we er samen met Ben in Whole Food, om ieder onze eigen salade te samen te stellen, een stuk verse zalm en een fles wijn te kopen om thuis klaar te maken en op te eten. Ook hier zijn stewards in de weer om de rijen naar de juiste kassa’s te leiden, in een rij van een bepaalde kleur, en als je vooraan in de rij staat licht in jouw kleur het kassanummer op waar je terecht kunt. Heel efficiënt, maar het duurt even voordat je het doorhebt.