Waar bleven al deze mensen? Een derde van de nieuwkomers bleef in New York. Zij namen de plaatsen in van andere groepen die uit hun buurten vertrokken en zich betere woonplekken in de stad konden veroorloven. Buurten die ontstonden toen de stad in de 19e eeuw snel uitbreidde. Buurten in het
Appartementen
Lower East Side
havengebied bij de samenvloeiing van de East River en de Hudson boden werk, op de kades, in pakhuizen en fabrieken, bij transportbedrijven en dus vestigden nieuwkomers zich daar.
Sociale migratie Berucht was de wijk Five Points, gelegen tussen de Brooklyn en Manhattan Bridge, die er
Schilderij van verdwenen 19e eeuwse wijk Five Points
toen nog niet waren. In 19e eeuw woonden er vooral Duitsers en later Ieren. De eersten stegen al snel op de maatschappelijke ladder, zodat de vele Ieren die de armoede in het moederland ontvluchtten plaats vonden in de achtergelaten sloppen en huurkazernes. Maar ook zij wisten met name door politieke spitsvondigheid hun positie snel op te krikken. Beide bevolkingsgroepen lijken nu volledig geassimileerd, laten zich alleen nog gelden op specifieke feesten als St. Patricks Day en Oktoberfest. Italianen, Chinezen en Joden kwamen hen achterna. Five Points bestaat niet meer, er kwamen betere huurkazernes, de buurt werd aangeduid als Lower East Side en ligt er nog steeds niet florissant bij. City planner Robert Moses heeft in het midden van de 20e eeuw korte metten gemaakt met krottenwijken en er moderne hoge flatgebouwen laten verrijzen, ingeklemd in een netwerk van stedelijke snelwegen en brug opritten. Lange tijd gold Moses ook als lichtend voorbeeld voor planologen die ruimte en doorbraken zochten in onze naoorlogse steden.
Niet in alle wijken had Moses succes, vaak gebeurde vernieuwing zonder overheidsingrijpen. Oudere behuizingen, pakhuizen, lofts en verlaten fabrieken werden ontdekt door kunstenaars en jonge mensen, opgeknapt en vervolgens weer doorverkocht aan rijke stedelingen. Gentrificatie heet dat met een deftig woord. Dat proces heeft plaats gevonden aan de westkant boven het financiële district en het bestuurscentrum. Wijken als Tribeca (Triangle below Canal Street), SoHo (South of Houston Street) en in zekere zin Greenwich Village zijn hier goede voorbeelden van: de wijken zijn hip en jong, je kunt er overal cappuccino drinken en buitenlands eten, een galerie of smaakvolle winkel bezoeken. Vraag er niet naar de prijs van een eenvoudige etage. Oude glorie in havenkwartier
Colonial - Commercial
Het uiterste zuiden, Lower Manhattan wordt bijna helemaal in beslag genomen door torenhoge gebouwen, met hier en daar een laag historisch gebouw. Vanaf de Brooklyn Bridge is te zien dat het Nederlands-Engels kwartier bij de kade enigszins in oude glorie herrijst, met Schermerhorn Row en het oude en enorme zeilschip Peking. Terrasjes en pleinen moeten er de menselijke maak terug brengen, wat lijkt te slagen. Om de ontvolking tegen te gaan is hier een reusachtige nieuwe woonwolkenkrabber verschenen, New York by Gehry, ook wel Beekman Tower. Een fraai gebouw, maar de appartementen worden meer als beleggingsobject gezien dan als permanente huisvesting. Vroege bewoners Vanuit Battery Park zoeken wij onze weg langs de historische zuidkant, we zien historische panden die helemaal overschaduwd worden door reuzen als buurman, we passeren straten met nog steeds Nederlandse namen en komen via Wall Street op Bowling Greenbij US Custom House, een neoklassieker rond 1900 met Art Deco hal, nu het National Museum of the American Indian. Ze waren hier op Manhattan aanwezig, niet zozeer als permanente bewoners, maar als jagers, vissers en bonthandelaren. Van hen stamt het jaagpad over het eiland naar het Noordwesten, dat later de Brede Weg en weer later Broadway werd genoemd. We bezoeken de zalen met kleurige kleding en uitdossingen, gebruiksvoorwerpen en wapens, kunstvoorwerpen en ook schilderijen. Een geschiedenis in de notendop, mag best wat meer uitgebouwd worden. Je treft in Manhattan weinig verwijzingen aan van de oorspronkelijke bevolking. De hal van het gebouw vertoont een fries met fresco’s uit de tijd dat de haven hier nog iets voorstelde en laat ook iets van de ontwikkeling zien in de eerste helft van de 20e eeuw.
Indiaanse kunst en voorwerpen
Henry Street, een herinnering
We bezoeken met Ben de Lower East Side. Ben wil er een voorstelling bijwonen die avond in een Arts Centre in de omgeving van Henry Street. Het toeval wil dat ik in 1971 een kleine drie weken verbleef op de pastorie van St.Teresa. In 2000 vonden we de plek terug bij invallende duisternis, nu is het nog licht. We maken een ruime wandeling door de omgeving, langs de East River en de Franklin Rooseveld Drive, met veel hoge woontorens, parken en scholen. We
Manhattan Bridge en woonblokken van Robert Moses
zien wat de schepping van Moses in de praktijk betekent: weinig mensen op straat, verwaarloosd openbaar gebied, sociaal isolement. Beter wordt het als we Henry Street
St.Teresa kerk en pastorie
bereiken, de buurt is ouder en vervallen op sommige plekken, maar eindeloos veel kleurrijker, er is reuring op straat. Ik voel me weer in 1971, zo ken ik de omgeving. Ik herken het doorkijkje langs oude havenloodsen naar de Manhattan Bridge. Er wonen mensen van allerlei kleur, Latino’s en Chinezen, maar ook Joden en zwarten. Ik keek voor vertrek naar een video van de parochie waarop de viering van 150 jaar Sint Teresa gevierd werd, en herkende het etnische beeld dat ik daar zag nu op straat. Ook was een hoge mate van interconfessionele betrokkenheid zichtbaar. Met de kardinaal lopen in de processie priesters van diverse huidskleur, dominees, een imam en een joodse geestelijke mee, die ook aan het woord komen. Het vieringenrooster van de kerk vermeldt diensten in het Engels, Spaans, Han- en Mandarijn-Chinees.
Op de grens van culturen: Canal Street
We lopen langs de classicistische Manhattan Bridge Arch, bij oprit naar de tweede vaste
Manhattan Bridge Arch
oeververbinding met Brooklyn, ook mooi zij het iets minder monumentaal dan de eerste. De beide torens waaraan de brug is opgehangen hebben een meer industriële uitstraling, terwijl de Brooklyn Bridge wordt gekenmerkt door gotische spitsbogen. We komen op een belangrijke verkeersader dwars over het Zuiden van Manhattan, tevens een scheidslijn: Canal Street . Aan de onderkant de Chinese wijk, erboven Little Italy, al vervagen de grenzen wel enigszins.
Hart van Little Italy - feest San Gennaro
De Italiaanse wijk draagt nog de sporen van het feest van San Gennaro, de Napolitaanse patroonheilige, eerder deze maand. We drinken een cappuccino in een Italiaans restaurant, maar vinden de kwaliteit matig ondanks de dure uitstraling. Overigens zijn de meeste Italianen inmiddels ook uitgestroomd over de hele stad en niet meer zo gebonden aan hun eigen wijk. Ze vallen er wel graag op terug tijdens de Italiaanse feesten. Er is wel veel straatleven, er zijn veel winkels, ateliers, restaurants en kerken. Chinese buurt .
Chinese pagode
In de Chinees-Vietnamese buurt ten zuiden van Canal Street wisselen gebedshuizen in de stijl van ‘thuis” wisselen elkaar af. Pagodes, een Boeddha tempel en Confucius Plaza zijn overduidelijke signalen van de buurt waar je bent. We vinden al snel een Vietnamees restaurant dat ons bevalt, en waar we inderdaad uitstekend eten. Persoonlijk ben ik minder gecharmeerd van de overdreven en onderdanige aandacht die we van de baas krijgen, tevens gezinshoofd in dit familiebedrijf. Hij heeft een paternalistische stijl in bedienen en aanbevelen. Het is lastig hem te laten begrijpen dat we niet alles tegelijk op tafel willen, eerst het voorgerecht, dan het hoofdgerecht. Maar het lukt. Op het toilet vinden we de mededeling dat het verplicht is voor het personeel om de handen te wassen na gebruik. Signalen van een cultuur die de weg naar assimilatie nog niet helemaal gevonden heeft? We zullen die mededeling trouwens ook in andere restaurants aantreffen. Misschien betekent het niets bijzonders. Hoewel, in een Chinees ontbijtrestaurantje is helemaal geen restroom voor het publiek. Er is in de omgeving een museum dat de huisvesting van de diverse bevolkingsgroepen en de migratie documenteert en beschrijft, het Lower East Side Tenement Museum : zie hier diverse afbeeldingen. We komen er niet aan toe.
Vanuit Battery Park zoeken wij onze weg langs de historische zuidkant, we zien historische panden die helemaal overschaduwd worden door reuzen als buurman, we passeren straten met nog steeds Nederlandse namen en komen via Wall Street op Bowling Green bij US Custom House, een neoklassieker rond 1900 met Art Deco hal, nu het National Museum of the American Indian. Ze waren hier op Manhattan aanwezig, niet zozeer als permanente bewoners, maar als jagers, vissers en bonthandelaren. Van hen stamt het jaagpad over het eiland naar het Noordwesten, dat later de Brede Weg en weer later Broadway werd genoemd. We bezoeken de zalen met kleurige kleding en uitdossingen, gebruiksvoorwerpen en wapens, kunstvoorwerpen en ook schilderijen. Een geschiedenis in de notendop, mag best wat meer uitgebouwd worden. Je treft in Manhattan weinig verwijzingen aan van de oorspronkelijke bevolking. De hal van het gebouw vertoont een fries met fresco’s uit de tijd dat de haven hier nog iets voorstelde en laat ook iets van de ontwikkeling zien in de eerste helft van de 20e eeuw.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten